Σελίδες

Πέμπτη 12 Αυγούστου 2010

Θεία Λειτουργία 87 χρόνια μετά θα πραγματοποιηθεί στην Παναγία Σουμελά

Η Μονή της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο ήταν και είναι σύμβολο του Ποντιακού Ελληνισμού. Χτισμένη σε απόσταση πενήντα χιλιομέτρων Νοτιοδυτικά της Τραπεζούντας σε σκαλισμένο βράχο του όρους Μελά στις υπώρειες του οποίου ρέει ο παραπόταμος του Πυξίτη, «τη Παναΐας το ποτάμ», η Παναγία Σουμελά του Πόντου εξακολουθεί να είναι ο πρεσβευτής του απανταχού ποντιακού ελληνισμού, που έμεινε εκεί για να φωτίζει και να προσκαλεί κάθε χρόνο στα νάματα του Ελληνισμού της Ανατολής *1.
 
Η είδηση ότι η πρωθυπουργός της Τουρκίας κ. Ερντογάν επέτρεψε μετά από 87 συναπτά έτη να πραγματοποιηθεί Θεία Λειτουργία γέμισε χαρά και συγκίνηση τις ψυχές των Ελλήνων. Η Παναγία, όπως όλα δείχνουν, στέκει και στον μέγα θρήνο των Ποντίων, αλλά και στη μεγάλη χαρά τους…....
Για το ιστορικό της Μονής, αλλά και για τους συμβολισμούς της τέλεσης μετά από τόσα χρόνια Θείας Λειτουργίας στη Μονή, ο ΠτΘ μίλησε με τον θεολόγο, εκκλησιαστικό ιστορικό και νομικό Ιωάννη Σιδηρά.

«Η Ιερά μονή Παναγίας Σουμελά ή Παναγίας του όρους Μελά είναι μια από τις τρεις γνωστές και φημισμένες ανά τον κόσμο βασιλικές, πατριαρχικές και σταυροπηγιακές μονές του Πόντου. Οι άλλες δύο είναι του Αγίου Ιωάννη Βαζελώνος και του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα. Κατά τον Κυριακίδη, που ασχολήθηκε με την ιστορία του Πόντου, η Παναγία Σουμελά ως μονή ιδρύεται κατά τον 4ο αιώνα από τους μοναχούς εξ Αθηνών, Βαρνάβα και Σωφρόνιο, και βρίσκεται σε υψόμετρο άνω των 1300 μέτρων της επιφάνειας της θαλάσσης στο όρος Μελά του Πόντου και ουσιαστικά ο πρώτος εγκαινιασμός της Μονής γίνεται το 386 από τον Μεγάλο Θεοδόσιο».


Το θαυμαστό γεγονός της ανευρέσεως της ιεράς εικόνας


«Όσον αφορά στο θαυμαστό γεγονός της ανευρέσεως της ιεράς εικόνας θα λέγαμε ότι η συγκεκριμένη είναι μία από τις τρεις εικόνες που αγιογράφησε με το χέρι του, κατά την παράδοση, ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Η εικόνα, η οποία ουσιαστικά είναι η Σουμελιώτισα Παναγιά, αρχικώς, μετά την αγιογράφησή της, τοποθετήθηκε στην πόλης της Θήβας στο Νομό Βοιωτίας, όπου και ανήγειραν οι κάτοικοι της περικαλή ναό επ’ ονόματι της Παναγίας της Αθηναίας ή Αθηνιώτισσας Παναγίας. Η εικόνα έμεινε στη Θήβα μέχρι της εποχής Θεοδοσίου του Α΄. Μεταξύ 379-380 η Παναγία εμφανίστηκε κατ’ όναρ στον ευσεβή χριστιανό Βασίλειο και τον ανεψιό του Σωτήριχο προστάζοντάς τους να εγκαταλείψουν τα πάντα, να αλλάξουν τα ονόματά τους και να υπακούσουν στις εντολές της. Έτσι ο Βασίλειος ονομάσθηκε Βαρνάβας και ο Σωτήριχος Σωφρόνιος. Μοίρασαν την περιουσία τους στους φτωχούς και μετέβησαν να προσκυνήσουν στη Θήβα την Παναγία την Αθηναία. Εκεί άκουσαν μία φωνή να τους λέει: «Εγώ προπορεύομαι, τέκνα, όπως προείπον, εις, όπερ εξελεξάμην, όρος του Μελά μεθ’ υμών ούσα», δηλαδή, «εγώ προπορεύομαι παιδιά μου, όπως σας προανέφερα, σε τέτοιο σημείο, το οποίο επέλεξα και είναι το όρος Μελά και είμαι μαζί σας». Οι δύο μοναχοί μεταβαίνουν στα Μετέωρα και στη συνέχεια στην Ιερά Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους, απ’ όπου με πλοιάριο φθάνουν στην ιστορική Μαρώνεια της Θράκης, πεζοπορώντας μέσω Ραιδεστού έρχονται στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί, με ένα τραπεζουντιακό πλοίο, κατευθύνονται στην Τραπεζούντα, όπου προσκυνούν την Θεοτόκο Χρυσοκέφαλο και την κάρα του Αγίου Ευγενίου για να κατευθυνθούν κατόπιν στο εσωτερικό του Εύξεινου Πόντου. Μετά τις Καρνές, Τζεβιρσούκ, αποπροσανατολίζονται. Φιλοξενούνται στο χωριό Κουσπιδί και εκεί πληροφορούνται ότι τα ψάρια που έφαγαν ψαρεύτηκαν στον Πυξίτη ποταμό που κατεβαίνει από το όρος Μελά. Ξεκινούν από την άλλη ημέρα, νυχτώνονται στο δάσος και το άλλο πρωί βλέπουν την κορυφή του βουνού πάνω από τα δένδρα και σμήνος χελιδονιών να μπαινοβαίνουν σε μια αόρατη σε αυτούς σπηλιά. Φθάνοντας στην βάση του βουνού σταματάνε, γιατί δεν υπήρχε τρόπος ν’ ανέβουν, και τότε μία θεόπεμπτη σκάλα λύνει το πρόβλημά τους. Μόλις μπαίνουν στο σπήλαιο τα χελιδόνια το εγκαταλείπουν και οι δύο μοναχοί βλέπουν την εικόνα σε μια εσοχή του. Έπειτα από πολλές προσευχές αρχίζουν να καθαρίζουν τη σπηλιά, οπότε παρουσιάζεται ένα δεύτερο πρόβλημα, η έλλειψη του νερού, όμως και πάλι η Κυρα - Παναγιά ενεργεί και, κάτω από το βράχο που ήταν θρονιασμένο το εικόνισμά της, αρχίζει να αναβλύζει ύδωρ. Οι μοναχοί χτίζουν ένα πρόχειρο κελί και επί δεκαεπτά μέρες τρέφονται μόνο με χόρτα, όταν φτάνει, σταλμένο από τη Μονή Βαζελώνος, ένα μουλάρι φορτωμένο με εφόδια, το οποίο ξεκίνησε δίχως αγωγιάτη, γιατί οι Βαζελιώτες μοναχοί δεν ήξεραν πού να το στείλουν *2.
 
Σιγά –σιγά και με την βοήθεια των περιοίκων χτίζεται η Μονή, στην οποία για πρώτη φορά εγκαινιάζεται το εξωτερικό ξωκλήσι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και έπειτα ο ναός της Θεοτόκου, στα εγκαίνια του οποίου το 386, όπως προαναφέραμε, παρευρίσκοντο ο Επίσκοπος Τραπεζούντος και ο Αυγουστάλιος Κορτήκιος της περιοχής».

Η αίγλη της Μονής επί αυτοκρατορίας Κομνηνών


«Το μοναστήρι συγκέντρωσε πολύ πλούσιο και ήταν στόχος ληστών. Πολλές φορές ερημώθηκε ή καταστράφηκε από πυρκαγιά, λόγω τυχαίου γεγονότος. Η Σουμελά γνώρισε μεγάλη αίγλη επί της δυναστείας των Βυζαντινών αυτοκρατόρων, των Κομνηνών, και ιδιαιτέρως επί των ημερών Αλεξίου Γ΄ Κομνηνών, ο οποίος είχε μια εσωτερική, ιδιότυπη αγάπη για το μοναστήρι, μία εσωτερική έφεση και κλίση ψυχής προς την συγκεκριμένη μονή, επειδή σώθηκε από θαλασσοταραχή. Της χάρισε 48 χωριά, αυτά τα οποία αργότερα αποτέλεσαν την εξαρχία της Μονής.

Σημειωτέον, εδώ πρέπει να αναφέρουμε, ότι τα τρία αυτά μοναστήρια, της Σουμελάς, του Βαζελώνος και του Περιστερεώτα αποτελούσαν ιδιαίτερες εξαρχίες και είχαν ιδιαίτερη εκκλησιαστική θέση και περιωπή και έναντι ακόμη και των μητροπολιτών Τραπεζούντος στην Περιφέρεια των οποίων υπήγοντο. Έως το 1650, άλλωστε, σωζόταν στην πύλη του ναού σχετική επιγραφή «Κομνηνός Αλέξιος κτήτωρ, πέφυκε της Μονής ταύτης νέος».

Η Μονή την Οθωμανική περίοδο


«Το μοναστήρι δοξάσθηκε και επί της εποχής των Οθωμανών, και η Παναγία Σουμελά εφανέρωσε τη δύναμη του Τριαδικού Θεού. Όταν ο Σουλτάνος Σελήμ, κυνηγώντας στο δάσος της Σουμελά, είδε τα κτίριά της, το 1461, θεώρησε προσβολή την ύπαρξη ενός τέτοιου μεγαλόπρεπου μοναστηριού των Χριστιανών και απεφάσισε να το καταστρέψει, αλλά καταλήφθηκε από σπασμούς και μερική παράλυση και ανάρρωσε μόνο με την αναίρεση της διαταγής του. Λίγο αργότερα, το 1522, εξέδωσε αυτοκρατορικό σουλτανικό διάταγμα με το οποίο επεκύρωνε όλα τα προηγηθέντα χρυσόβουλα των αυτοκρατόρων της Κομνηνής Δυναστείας και ο ίδιος στέγασε με χαλκό το ναό και αφιέρωσε πέντε τεράστιες λαμπάδες στη Θεομήτορα που εσώζοντο μέχρι των ημερών της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού. Η μονή ευεργετήθηκε και από άλλους Σουλτάνους που εξέδωσαν φιρμάνια ασυδοσίας των κτημάτων της και μη φορολογήσεώς τους, όπως επί Ιμπραήμ Α΄, Σουλεϊμάν Β΄, Μουσταφά Β΄, Μεχμέτ Γ΄. Χρυσόβουλα υπέρ της Μονής εξέδωσαν ηγεμόνες των Παρίστριων χωρών, όπως ο Σκαρλάτος Γκίκας της Μολδοβλαχίας, ο Στέφανος της Μολδοβλαχίας και ο Ιωάννης Υψηλάντης της Ουγγροβλαχίας».


Προσφορά της Μονής


«Το Μοναστήρι μέχρι και την γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού είχε ανδρώα αδελφότητα, έντονη πνευματική προσφορά, κοινωνικό, φιλανθρωπικό και φιλεκπαιδευτικό έργο. Δεν είναι τυχαίο ότι από τα ταμεία της Μονής σπούδαζαν αριστούχοι σε διάφορες σχολές ελληνόπαιδες των Πόντων και, ενώ ανεγείροντο και σχολεία, ορφανοτροφεία, οικοτροφεία. Το μεγαλύτερο φιλανθρωπικό έργο του Πόντου εν πολλοίς εστηρίζετο στις προσφορές αυτού του μοναστηριού».


Τα κειμήλια που σώζονται στην Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά στο Βέρμιο Ημαθίας


«Μετά τη γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού τρία ήταν τα κειμήλια τα οποία εσώθηκαν και τα οποία αρχικά βρέθηκαν στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, όπου αργότερα μεταφέρθηκαν στην Παναγία Σουμελά του όρους Βερμίου στη Βέροια. Είναι τα τιμαλφέστατα κειμήλια του ποντιακού ελληνισμού και αυτά που ουσιαστικά ενσαρκώνουν και υποστασιοποιούν την αδιάλειπτη ιστορία και παρουσία της Σουμελιώτισας Παναγιάς στις καρδιές του ποντιακού ελληνισμού. Αυτά τα κειμήλια που σώζονται στο Βέρμιο όρος είναι το Ευαγγέλιο του Οσίου Χριστοφόρου, η εικόνα της Παναγίας Σουμελά και ο Σταυρός Αλεξίου Γ΄ του Κομνηνού και Σεβαστοκράτορoς. Να σημειώσουμε ότι η Μονή εδώ και πολλές δεκαετίες έχει μετατραπεί σε μουσείο, στο οποίο χιλιάδες προσκυνητές και πάρα πολλοί βέβαια Έλληνες Πόντιοι βλέπουν την ιστορία του ποντιακού ελληνισμού, το μεγαλείο του και βεβαίως τα ιερά και τα όσια του γένους και της φυλής μας».


Η σημασία της απόφασης Ερντογάν


«Η κυβέρνηση Ερνογάν και ο ίδιος ο πρωθυπουργός, ο οποίος φαίνεται ότι είναι ρηξικέλευθος πολιτικός, έχει αντιληφθεί ότι είναι προς όφελος της Τουρκίας η ζωντανή, η δυναμική και ζώσα παρουσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και όλων εκείνων των προσκυνητών, τα οποία σχετίζονται με αυτό το κέντρο της Ορθοδοξίας, το Φανάρι.
 
Το 2010 η Κωνσταντινούπολη είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, και αυτό το έτος φαίνεται ότι είναι αυτό κατά τη διάρκεια του οποίου συντελούνται ιστορικά γεγονότα για το Φανάρι. Μεταξύ των θετικών αποφάσεων της κυβερνήσεως είναι και η χορήγηση της πολυπόθητης άδειας να λειτουργήσει το Δεκαπενταύγουστο παρουσία του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου και αυτό το ιερό σύμβολο του ποντιακού ελληνισμού, που είναι η Παναγία Σουμελά.

Δεν είναι μόνο το οικονομικό όφελος από τους χιλιάδες Έλληνες προσκυνητές που θα παραβρεθούν, αλλά είναι ο έντονος συμβολισμός και ο θετικότατος αντίκτυπος από αυτή την ενέργεια υπέρ της Τουρκίας, αφού η Κωνσταντινούπολη είναι πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης και από τη στιγμή που γίνονται τομές μέσα στην τουρκική κοινωνία. Αυτός ο έντονος συμβολισμός που συνδέεται με την παρουσία του Πρωτοθρόνου, του Πρωτεπίσκοπου της Ορθοδοξίας, Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου στην ημέρα της ενδόξου Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου, που είναι το δεύτερο Πάσχα της Ορθοδοξίας, το Πάσχα του καλοκαιριού, θα έχει σαφέστατα οφέλη και υπέρ της γειτονικής χώρας. Είναι μια πολιτική σε ορθή βάση, μια πολιτική που ενισχύει ουσιαστικά το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την ελληνική ομογένεια και θέτει ευοίωνες προϋποθέσεις για την πορεία του Φαναρίου και των αδελφών Ελλήνων.


Μετά από 87 χρόνια Θεία Λειτουργία στην Σουμελά του Πόντου

 

«Ο συμβολισμός είναι ακόμα εντονότερος διότι επί 87 συναπτά έτη το Μοναστήρι δεν λειτούργησε ποτέ και για πρώτη φορά, μετά τη γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού και την εγκατάλειψη και ερήμωση της Μονής, Οικουμενικός Πατριάρχης θα τελέσει την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου τη Θεία Λειτουργία, αλλά και για τον επιπρόσθετο λόγο ότι για πρώτη φορά στα χρονικά του Μοναστηριού της Παναγίας Σουμελά Οικουμενικός Πατριάρχης θα παραστεί και θα προεξάρχει Πατριαρχικής Συνοδικής και Πολυαρχιερατικής Θείας Λειτουργίας και μάλιστα την κυριώνυμη ημέρα της πανηγύρεως της Μονής, αφού ως γνωστόν, από αιώνων είχε καθιερωθεί η Παναγία Σουμελά, ως Μονή αφιερωμένη στη Θεοτόκο, να εορτάζει κατά την ημέρα της ένδοξης Κοιμήσεώς Της.

Πολλαπλός και πολυδιάστατος ο συμβολισμός με προεκτάσεις παγκόσμιες και οικουμενικές, με προεκτάσεις πνευματικές, ιστορικές. Πιστεύω ότι η ημέρα του Δεκαπενταύγουστου φέτος θα είναι για τους Ποντίους η δικαίωση 87 ετών αναμονής, προσμονής και ελπίδας. Οι καημοί αυτού του γένους μας εκπληρώνονται με τη λειτουργία σε αυτό το σύμβολο του Ποντιακού Ελληνισμού.


*1 Η εικόνα Εκείνης φυλάχθηκε ως πλέον πολύτιμος θησαυρός την ώρα του τρομερού μαρτυρίου. Την έφεραν πίσω και την τοποθέτησαν στη νέα Μονή Σουμελά στο Βέρμιο. Θα μπορούσε λοιπόν να πει κανείς ότι η Παναγία Σουμελά αποτελεί την ψυχή τη Ποντίων.


*2 Ο Στάθης Πελαγίδης σημειώνει στο βιβλίο του «Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας και του Πόντου, «σε ανάμνηση, αυτού του γεγονότος και για των εκπλήρωση της ευγνωμοσύνης της, η Παναγία Σουμελά, όταν πια πλούτισε με δωρεές και αφιερώματα και έγινε το γνωστό κέντρο λατρείας της περιοχής, έστελνε κάθε χρόνο στη Μονή του Βαζελώνα χρήματα και διάφορα πολύτιμα δώρα και κάθε εφτά χρόνια ένα τρίχρονο ημίονο. Η ανταπόδοση αυτής της ενέργειας συνεχίζεται και σήμερα από την Παναγία Σουμελά του Βερμίου, προς τον Άγιο Ιωάννη Βαζελώνα, που βρίσκεται στον Άγιο Δημήτριο Κοζάνης».

Συντάκτης:Άννα Πατρωνίδου 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ

Δεν υπάρχουν σχόλια: